Tampon Baskısını Anlamak

Tampon baskı işlemiyle on beş yılın üzerinde bir süredir uğraşmakta olan birisi olarak, gerçekten kötü bir baskı ile karşılaşmadım. Kusursuz olanı ile de hiç karşılaşmadım. Serigrafi ve tampon baskı tekniğinin güçlü ve zayıf yönleriyle birlikte, günümüzde çeşitli değişik baskı çeşitleri elde edilmektedir. Baskı çeşitleri arasındaki farkları ve bu çeşitlerin, elinizdeki numuneyi nasıl etkileyeceğini anlamak, sizin, gereksinimlerinizi en uygun şekilde karşılamanızda yardımcı olacaktır.

Tampon baskı makinalarında aranan aranan bazı özellikler tüm tampon baskısı uygulamaları için geçerlidir. Bu makina, boyayı bir görüntü taşıyıcı (klişe)den, esnek (silikon) bir tamponla malzemeye geçirmelidir. Bu alıp-nakletme işlemini mümkün olduğunca kusursuz bir biçimde, idealde +-0.025 mm içinde yapabilmelidir. Kolay işlemeli, üretim hızlarında istenmeyen sarsıntılar yapmamalıdır.

Baskı, baskıyı yapanın boyanın durumunu kolaylıkla ayarlayabileceği ve uçucu maddelerin kuruma hızını göz önünde bulundurabileceği şekilde tasarımlanmalıdır. Boyanın kıvamını koruyabilmek, böylelikle de baskı koşullarını koruyabilmek, en önemli hususlardan birisidir ve pek çok makinanın eksik özelliklerinden birisidir. Tasarımı iyi yapılmış olduğu halde, bazı makinalarda baskı yapanın boyayı denetleyebilme sorununu daha da güçleştiren büyük ve açık hazneler kullanılır. Bu tip pek çok makina, halen piyasadadır. Açık hazneli tampon baskı makinalarında boyanın durumunu kontrol altında tutmak, atmosfere açık bulunan geniş yüzey dolayısıyla bir sorun teşkil eder. Boyanın ve klişenin değiştirilmesi, klişe de dahil, boya haznesinin tümüyle çıkarılmasıyla ve yerine önceden hazırlanmış bir başkasının takılmasıyla, nisbeten çabuk bir biçimde yapılabilmektedir. Oldukça pahalı olabilen yedek boya haznelerinin maliyetini göz önüne almanız gerekir. Boya haznesi, makinanın ön tarafına dökülen boyayı tutacak şekilde tasarımlanmışsa, makinanın daha temiz kalmasını sağlar.

Yarı kapalı hazneli tampon baskı makinalarında boya, klişenin arkasındaki bir boya haznesinin içinde bulunur. Boya, sıyırma bıçağı ile birlikte yatay bir taşıyıcıya yerleştirilmiş bulunan bir spatül ile haznenin önünden dışarıya çekilir. Boya, klişe üzerine taşınmaktayken, yatay taşıyıcı onu örter ve çözücülerin buharlaşmasını azaltır. Geri çekildiğinde, mekanizma boya haznesini örter. Açıkça ifade etmeliyim ki bu, boyayı kapalı hazneli makinalarda olduğu gibi yalıtmaz, ancak çözücülerin uçmasını da gerçekten engeller. Boya/inceltici karışımı, tamamen açık hazneye kıyasla daha uzun bir süre bozulmadan kalır.

Kapalı boya hazneli sistem bazılarınca tüm tampon baskısı hastalıkları arasında her derde deva olarak görülmektedir; keşke öyle olabilseydi. Şaşırtıcı olan, bu “yeni” gelişmenin gerçekte yıllardır varolmasıdır. Saat kadranları için tampon baskı makinaları imal eden bir firma, bu sistemi 30 yıl önce kullanmaktaydı! Bu tarz makinaların özünde, başaşağı duran bir haznede boya bulunması yatar. Hazne klişeye sıkıca basmakta, böylelikle boya izole edilmektedir. Hazne sadece boyayı tutmakla kalmaz, aynı zamanda sıyırıcı görevi de görür; klişe üzerinde ileri-geri giderek sadece çukur noktalarda boya kalmasını sağlar. Bu sistemin sarih avantajı, çözücülerin buharlaşmasının en aza indirilmiş olmasıdır. Bu sayede boyanın durumunu yakından denetleme olanağı sağlanmış ve bu sayede çalışmama süresi azalmakta ve kısman başında bulunulması gerekmeyen işletme süresi kazanılmaktadır.

“Ancak”, diyorsunuz, “satıcı bana günde 24 saat, haftada 7 gün, yılda 52 hafta çalışacağını söylemişti”. Baskı kalitesinin nasıl olacağını, ne sıklıkta boya eklemeniz gerekeceğini, klişenin ne kadar aşınacağını, veya haznenin ömrünün ne kadar olacağını söylemiş miydi? Zaman içinde boyanın klişeyi gerçekten aşındırdığı gerçeğinin, iki bileşenli boya kullanmanın tavsiye edilmediğinin, verilen bir baskı örneği için, klişe boyutlarının konvansiyonel klişe ebadının en az iki katı olması gerektiğinin, veya klişe ve haznelerin; eşleşmiş, takım halinde saklanması gerektiğinin gözardı edilemeyeceğini de söylemiş miydi?

Bu haznelerden herhangi birinden en uzun kullanım süresini sağlayabilmek için, en az basıncı uygulamalı ve haznenin sağlam bir yataklama içine monte edilmiş olduğundan emin olmalısınız. Haznenin sallanmaya karşı kerhangi bir eğilimi olursa, eşit olmayan aşınmaya ve klişe üzerinde, tamponun taşıyacağı ince bir boya tabakası kalmasına neden olur. Bazı sistemlerde hazneyi klişeye tutturmak için mıknatıs kullanılmaktadır, bu da oldukça iyi çalışır gibi görünmektedir. Mıknatıslı bir klişe ve haznenin aşınması, düşey yüklemeli düzene kıyasla daha az olabilmekte, böylelikle bir klişeden diğerine geçiş çok zor olmamakta, hazneyi değiştirme veya klişe ve hazneyi, eşleşmiş halde tutma zorunluluğu ortadan kalkmaktadır.

Döner tampon baskı makinaları, doğrudan gravür baskısından türemiştir. Bunlar, yuvarlak malzemeler ve sürekli düz baskılar için çok uygundur. Bu tip makinalarda, tambura benzer, dönen bir tamponla birlikte çelik silindir klişe kullanılır. Resim, silindirik klişeye oyulmuştur ve boya bunun üzerine ya bir boya haznesinden veya kanallardan gelir. Bir sıyırıcı bıçak, boyanın fazlasını alır. Silindir dönerken, silikon-kauçuk baskı tamburu boyayı klişeden alır ve malzemenin üzerine taşır. Bu sistemin bir avantajı, hızıdır. Şişe ve kavanoz kapağı gibi ufak malzemelerde hız, 120.000 adet/saate ulaşabilir. Konvansiyonel makinalarda bunları tek tek basmak, silindir çapının 2.54 cm olduğu varsayılırsa, saatte yaklaşık 3000 adet/saat lik bir hıza ulaşılabilir. Bir başka avantaj, döner baskı makinalarda en ince detayları dahi basabilmektir.

“Karusel” tipi

Bu değişik tür makina , dönen tablalar etrafına tasarımlanmış, çok renkli tampon baskı sistemidir. Bu sistemde iki adet dönen tabla ve bir tane dönen karusel kullanılmıştır. Malzemeler tablalardan birinin üzerine yerleştirilirken, klişeler de diğerinin üzerine konur. Klişeler x, y ve dönüş eksenlerinde ayarlanabilir, böylelikle desenin tam olarak yerleştirilmesi mümkün olur.

Sistem, tümüyle mekaniktir ve 750 devir/saate kadar cıkabilir. Bir saat içinde 250 adet dört renkli baskı yapmak mümkündür. Bu da makinayı, kısa ve orta uzunluktaki kullanımlar için ideal konuma getirir. Makina öylesine tasarımlanmıştır ki, kurulması çabuk ve kolaydır, ve yapılacak baskıya uygun olarak, değişik şekillerdeki tamponlar karusel üzerinde kullanılabilir. Fotopolimer klişeler de kullanılabilir, ancak konvansiyonel makinalarda da olduğu gibi, çelik klişelerin ömrü daha uzundur.

Yatay olmayan düzlemlere baskı yapılması

Düşey veya açılı yüzeylere baskı yapılmasının gerekli olduğu uygulamalar, nadiren ortaya çıkar. Ancak, bu iş için ideal olan makinalar bulunmaktadır. Bu makinalar genelde malzemenin kenarına baskı yapmak için, düşey basan (vertical stroke) makinalarla birlikte kullanılırken, konvansiyonel makinalar da üstüne baskı yapmada kullanılır. Baskı açısı 90 dereceye kadar ayarlanabilir; bazı makinalar yukarıya doğru dahi baskı yapabilmektedir. Standard boya alma mekanizmalarının tümü bu makinalarda kullanılmaktadır, ancak bir kural olarak, bunlarda daha ufak klişeler kullanılmaktadır.

Baskı seçenekleri

Çoğu üretici, baskı makinaları için eklenebilecek bir dizi ilaveler sunar. Burada besleme ve işleme sistemlerinden, veya ön- veya son-işlemden söz etmiyorum, ancak baskı kalitesini iyileştiren aygıtlardan bahsetmekteyim.

Tampon temizleme

Bu sistemler bir platform üzerine yayılan yapışkan bant kullanır. Programlanmış aralıklarla platform, tamponun altına gelir. Tampon bandın üstüne bastığında, varsa yüzeyindeki kurumuş boya veya birikmiş tozlar alınır. Bant platformu daha sonra geri çekilir ve baskı devam eder.

Hava üfleyiciler

Burada hedef, klişenin, tamponun veya malzemenin üzerindeyken, boyadan çözücülerin uçmasına yardımcı olmaktır. Bu da, ya bir basınçlı hava hattından veya sıcak hava üfleçlerinden elde edilebilir. Bu tarz üfleçler makinanın üzerine monte edilebilir, ancak dikkatle kullanılmalı ve yalnızca çevre koşulları gerektirdiğinde kullanılmalıdırlar.

Statik eletrik gidericiler

Doğası gereği, tampon baskısı kayda değer ölçüde statik elektrik üretir. Silikon kauçuk kusursuz bir yalıtkandır ve tamponun sürekli mekanik hareketi, binlerce voltluk statik elektrik üretebilir. Bunu, kalıplanmış plastik malzemelerde gizli statik yüke eklediğinizde-özellikle kalıptan çıktıktan hemen sonra plastik torbalara doldurulduğunda ve baskıdan hemen önce torbadan çıkarıldığında-, gerçekten önemli baskı sorunlarına yol açacak bir statik elektrik kokteyli elde edersiniz. Statik elektriğin sık rastlanan bir özelliği, boyanın, tampon malzemeden ayrılırken, geri sıçramaya çalıştığı, tüylenme dir.

Statik elektrik tanısı koymadan önce, klişenin çok derin veya boyanın çok koyu olmadığından emin olmalısınız. Eğer sorun gerçekten statik elektrikse, onu ortadan kaldırmanız gerekir. Bunu, tampon ve/veya malzeme üzerine, deiyonize hava püskürtmek suretiyle yapabilirsiniz. Statik elektriği giderici bu tip bir ekipman, temelde, bir hava akımı önünde duran çok yüksek voltajla (20.000-40.000 volt) yüklenmiş bir seri elektroddan oluşur. Bu elektrodlar, havaya statik giderici özellikler veren bir takım yüklü iyonlar salar.

Görüntü tanıyıcı

Otomatik hatlarda işteticisiz tampon baskı makinası kullanan şirketlerin sayısı arttıkça, görüntü tanıyıcı ekipmana olan gereksinim de artmaktadır. Bu sistemler, 0.0127 mm büyüklüğündeki hataları dahi farkedebilmektedir. Bunlar aynı zamanda, renk değişikliklerini de algılar. Görüntü tanıyıcıekipman, işleticiyi uyarmak, malzemeyi ayırmak veya makinayı durdurmak üzere ayarlanabilir. Fiyatları düşmeye devam etmektedir. CD endüstrisi bu teknolojiyi çokça kullanmakta ve avantajlarını sergilemektedir.